جایگاه متون عجایب نامه ای در نظام دانش های کهن
شناسه ها (مقاله)
شناسه ها (فایل ها)
چکیده
در ميان متون كهن فارسي، گاه دسته‌اي از متن‌ها كه اغلب با عنوان كلي «عجايب‌نامه» شناخته مي‌شوند، مورد توجه پژوهشگران زبان و ادب فارسي قرار گرفته‌اند؛ به اين معني كه با برجسته‌سازي وجوه ارزشمند «زباني» موجود در آن‌ها، معرفي، تصحيح و منتشر شده‌‌اند، اما همواره از نظر محتوا، «خرافه‌آميز» و فاقد «ارزش علمی» به شمار رفته‌اند‌يزآميز ؛ هدف اين نوشتار، آن است كه نشان دهد قرار دادن زبان به عنوان نقطۀ عزیمتی برای شناخت این متون، می‌تواند موجب غفلت از اشارات و مفاهیم کلیدی‌ای شود که در شناخت این متن‌ها به کار می‌آید و ماهیت آن‌ها را روشن می‌سازد. این اشارات و مفاهیم اغلب در ارجاع به یک نظام علمی معنا می‌یابند؛ از این رو تدقیق در آن‌ها، پیش از هر چیز نیازمند بحث دربارۀ ماهیت علم و روش‌شناسی علمی است؛ در این مقاله همچنین نشان خواهیم داد شرق‌شناسی در شکل‌گیری رویکردهای موجود، چه نقشی داشته است.واژگان کلیدی: خاصیت (علم خواص)، سنت ادبی، شرق‌شناسی، علم،متن عجایب‌نامه‌ای
آمار
مراجع
• آملی، شمس‌الدین محمد بن محمود (١٣٨١خ)، نفایس الفنون فی عرایس العیون. تصحیح جزء اول و سوم: میرزا ابوالحسن شعرانی، جزء دوم: سید ابراهیم میانجی، تهران: انتشارات اسلامیه.
• ابوحامد غرناطی (١٤٢٣ق / ٢٠٠٣م)، تحفه‌الالباب و نخبه‌الاعجاب. تحقیق علی عمر، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
• افشار، ایرج (١٣٨٦خ)، مقدّمه. در: جمالی یزدی (نویسنده) (١٣٨٦خ)، فرّخ‌نامه. تهران: امیرکبیر.
• افشار، ایرج (١٣٨٧خ)، یادداشتی در معرفی کتاب. در: شمس‌الدین محمد ابن امین‌الدین ایوب دنیسری (نویسنده) (١٣٨٧خ)، نوادر التّبادر لتحفه البهادر. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• براتی، پرویز (١٣٨٨خ)، روایت، شکل و ساختار عجایب‌نامه‌ها. تهران: نشر افکار.
• جمالی یزدی، ابوبکر مطهّر (١٣٨٦خ)، فرخنامه. به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
• جهانپور، فرهنگ (١٣٦٣خ)، پیشگفتار. در: شهمردان بن ابی‌الخیر (١٣٦٣خ)، نزهت‌نامه علائی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• حاجی خلیفه (١٤٠٢ق / ١٩٨٢م)، کشف‌الظنون عن اسامی الکتب و الفنون. بیروت: دارالفکر.
• حاسب طبری، محمد بن ایوب (١٣٧١خ)، تحفه‌الغرائب. به تصحیح جلال متینی، تهران: معین.
• خوارزمی، ابوعبدالله محمد بن احمد بن یوسف کاتب (١٣٤٧خ)، مفاتیح العلوم. ترجمه حسین جدیو جم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
• خوانساری، محمد (١٣٨٥خ)، منطق صوری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• دنیسری، شمس‌الدین محمد ابن امین‌الدین ایوب (١٣٨٧خ)، نوادر التّبادر لتحفه البهادر. به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• رشنوزاده، بابک (اسفند ١٣٨٨خ)، پیشرفت های حیرت انگیز، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. کتاب ماه علوم و فنون، شماره ١٢٣.
• سبّوحی، نصرالله (بی تا)، مقدمه ناشر. در: زکریا بن محمد قزوینی (نویسنده) (بی تا)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. تهران.
• ستوده، منوچهر (١٣٨٢خ)، مقدمه مصحّح. در : محمد بن محمود بن احمد طوسی (نویسنده) (١٣٨٢ش)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. تهران: علمی و فرهنگی.
• سعید، ادوارد (١٣٦١خ)، شرق‌شناسی، شرقی که آفریده غرب است. ترجمه اصغر عسکری خانقاه و حامد فولادوند، تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
• سلطانی، اکرم (١٣٨٥خ)، بحثی پیرامون عجایب‌نامه‌هاونظایرآن (معرفی غرایب الدنیا و عجایب الاعلی شیخ آذری طوسی). مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره ٥٧، شماره ٢.
• شهمردان بن ابی‌الخیر (١٣٦٢خ)، نزهت‌نامه علائی. تصحیح فرهنگ جهانپور، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• طاش کپری‌زاده، احمد بن مصطفی (١٤٠٥ق / ١٩٨٥م)، مفتاح السعاده و مصباح السیاده فی موضوعات العلوم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
• طوسی، محمد بن محمود بن احمد (١٣٨٢خ)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
• عمادی، عبدالرحمن (١٣٥٢خ)، نقدونظر: لغات وفوائد دستوری فرخنامه. فرهنگ ایران‌زمین، شماره ١٩.
• فایرابند، پاول (١٣٧٥خ)، بر ضد روش، طرح نظریه آنارشیستی معرفت. ترجمه مهدی قوام صفری، تهران: فکر روز.
• فخرالدین رازی (١٣٨٢خ)، جامع العلوم (ستّینی). تصحیح سید علی آل‌داود، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
• فرفوریوس(١٣٨٣خ)، ایساغوجی . ترجمه محمد خوانساری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• قزوینی، زکریا بن محمد (بی تا)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. تصحیح و مقابله نصرالله سبّوحی، تهران.
• قطب‌الدین شیرازی (١٣١٧خ)، درّه‌التاج. (بخش نخستین مشتمل بر منطق، امور عامه، طبیعیات، الهیات) به کوشش و تصحیح سیدمحمد مشکوه، تهران: انتشارات حکمت.
• کوهن، تامس (١٣٩٠خ)، ساختار انقلاب‌های علمی. ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
• کویره، الکساندر (١٣٨٧خ)، گذار از جهان بسته به کیهان بی‌کران. ترجمه علی شمالی، تهران: نگاه معاصر.
• متینی، جلال (١٣٧١خ)، مقدمه مصحّح. در: محمد بن ایوب حاسب طبری (نویسنده)، تحفه‌الغرائب. تهران: معین.
• معارف، مجید (١٣٧٧خ)، تاریخ عمومی حدیث. تهران: کویر.
• وسل، ژیوا (١٣٦٨خ)، دایره‌المعارف‌های فارسی. ترجمه محمدعلی امیر معزی، تهران: توس.
• یوسف الهادی (١٤٢٦ق / ٢٠٠٦م)، مقدمه. در: ابوعمران سیرافی (نویسنده) (١٤٢٦ق / ٢٠٠٦م)، الصحیح من اخبار البحار و عجائبها.دمشق: دار اقرا.
• Said, Edward (1978), Orientalism. New York, Random House.
• Von Hees, Syrinx (July 2005), A Critique and Re-Reading of ʿAğāʾib Literature. In: The Astonishing, Vol. 8, No. 2, P. 101-120
